"Waterput Herkenrade"

De put van Herkenrade dateerde al van voor het jaar 1850. Hij moet ongeveer 60 meter diep zijn geweest en aan de voorzijde van de put (bij het putwiel) was een opstap van blauwe harde steen ongeveer 80 cm dik, 2 meter lang en ± 1 meter breed. De overige ruimte rondom de put was verhard met keien.

In de put hingen 2 grote houten emmers ieder met een inhoud van ± 25 liter. Als 1 emmer werd opgehaald zakte de andere emmer naar beneden om gevuld te worden. Zodra de volle emmer boven was kon men het putwiel lokkeren met behulp van een ijzeren pin (borgpen) die aan de putrand was bevestigd en uitgetrokken diende te worden om de volle emmer te blokkeren zodat hij geleegd kon worden in de "krub" (blauwe stenen goot) Het geputte water liep dan door de goot in 2 gereedstaande zinken emmers.

Lang niet iedereen durfde de volle emmer te pakken want je moest daarvoor over de rand van de put heen leunen en die was maar liefst 60 meter diep.

Regelmatig moesten kinderen van 10 à 12 jaar water "putten" en dan kon het gebeuren dat de emmer over de katrol heen sloeg. Dit kwam doordat de zakkende emmer en ketting zo zwaar werden dat het putwiel door de kinderen niet kon worden tegengehouden, met alle gevolgen vandien; Als de emmer over de katrol vloog, vielen emmer en ketting in de put.

Met een anker aan een lang touw moest alles dan weer uit de put opgevist worden, dat deden meestal de mannen als zij `s-avonds van het land thuis kwamen. Het was een heel karwei waarbij iedereen toestroomde om te kijken hoe deze klus geklaard werd, tegelijkertijd werden dan ook de laatste nieuwtjes van het dorp uitgewisseld. Zodra de 2 zinken emmers gevuld waren werden deze aan een "haam" (juk) gehangen en op de schouders naar huis' gedragen.

Thuis werd het water opgeslagen in een "putbaar" (grote kruik). Dit water werd gebruikt als drinkwater. om te koken en boter te wassen.

Voor andere doeleinden werd regenwater opgevangen in een ton of een poel vlakbij de woning.

In het jaar 1932 is in Herkenrade de waterleiding aangelegd. Rond die tijd was er een kat in de put verdronken, zodat het putwater niet gebruikt kon worden voor consumptie. Het gerucht deed toen de ronde dat dit door de waterleidingmaatschappij was gedaan zodat de dorpelingen zich spoedig zouden aansluiten op het waternet. Maar de put werd gedregd. Dit gebeurde met een rieten mand waarin op de bodem stenen werden gelegd, deze mand liet men aan een "zèl" (touw) naar beneden zakken. Op die manier werd de verdronken kat uit de put gehaald en na enige tijd kon men het putwater weer gebruiken als drinkwater. Het bijzondere van deze put was dat hij op een goede "oar" (waterader) lag waardoor hij ook in een droge periode ruim voldoende water gaf.

Het kwam dan ook regelmatig voor dat waterputten in de omgeving droog vielen en omwonenden soms kilometers moesten lopen om in Herkenrade water te halen.

Nadat alle woningen in Herkenrade waren voorzien van leidingwater, is de waterput in het jaar 1946 gedempt.

"Nu" 50 jaar later, 31 augustus 1996 zal Herkenrade zijn waterput in ere herstellen. Helaas kan de put niet op de zelfde plaats worden gesitueerd en zal hij niet operationeel zijn, maar desondanks menen wij dat de waterput op deze nieuwe locatie volledig tot zijn recht komt.

Bron: Een inwoonster van Herkenrade.

De bouw >>